Kradzież tożsamości w sieci to nie science fiction, ale codzienna rzeczywistość milionów ludzi na całym świecie. W Polsce problem ten przybiera alarmujące rozmiary – według najnowszych danych Związku Banków Polskich z 2025 roku, statystycznie co 35 minut ktoś próbuje wyłudzić kredyt, wykorzystując cudzą tożsamość. To oznacza około 41 prób dziennie, a w samym pierwszym kwartale 2025 roku odnotowano ponad 3,7 tysiąca takich przypadków na łączną kwotę 97,2 miliona złotych.
Paradoks współczesnego świata cyfrowego doskonale ilustruje historia Julie-Anne Kearns z Wielkiej Brytanii, opisana przez The Guardian. Kobieta, która poświęciła lata na ściganie internetowych oszustów i ostrzeganie innych przed zagrożeniami, sama padła ofiarą wyrafinowanego ataku. Najbardziej szokujący jest finał jej historii – aby móc normalnie funkcjonować po kradzieży tożsamości, musiała zmienić niemal wszystko: adres e-mail, numer telefonu, a nawet rozważała zmianę nazwiska i adresu zamieszkania. Paradoks jest uderzający: aby odzyskać swoją tożsamość, musiała ją całkowicie zmienić. To pokazuje, jak daleko sięgają konsekwencje cyfrowej kradzieży tożsamości w XXI wieku.
Alarmujące statystyki polskiej rzeczywistości
Najnowsze dane z Polski malują obraz nasilającego się problemu. W 2024 roku odnotowano rekordową liczbę 12,3 tysiąca prób wyłudzeń kredytów o łącznej wartości przekraczającej 324 miliony złotych – to wzrost o 27% w porównaniu do roku poprzedniego. Jeszcze bardziej niepokojące są dane z pierwszego kwartału 2025 roku, które pokazują dalszy wzrost o 17% względem analogicznego okresu 2024 roku.
System Dokumenty Zastrzeżone Związku Banków Polskich, który chroni przed wyłudzeniami z użyciem cudzej tożsamości, odnotowuje stale rosnącą liczbę zagrożeń. Od 2008 roku, gdy rozpoczęto systematyczne monitorowanie, łącznie udaremniono już 130,1 tysiąca prób wyłudzeń na oszałamiającą kwotę ponad 6,1 miliarda złotych. Rekordowa pojedyncza próba wyłudzenia opiewała na 25 milionów złotych, a aż 748 prób dotyczyło kwot równych lub większych niż milion złotych.
Dane demograficzne pokazują, że problem dotyczy wszystkich regionów Polski, ale największe zagęszczenie przypadków odnotowuje się tradycyjnie w województwach o największej aktywności ekonomicznej: mazowieckim, śląskim i dolnośląskim. W samym drugim kwartale 2025 roku w województwie mazowieckim zarejestrowano najwięcej prób oszustw – oszuści próbowali tam wyłudzić łącznie ponad 15 milionów złotych.
Równie niepokojący jest trend dotyczący zastrzegania dokumentów. W pierwszym kwartale 2025 roku do Centralnej Bazy Danych Systemu Dokumenty Zastrzeżone dopisano jedynie 28 978 dokumentów, co oznacza spadek o 25,5% względem analogicznego okresu 2024 roku. Ten spadek może świadczyć o zmniejszającej się czujności społecznej lub niedostatecznej wiedzy na temat sposobów zabezpieczenia swojej tożsamości.
Nowe oblicze zagrożenia
Kradzież danych osobowych w internecie ewoluowała daleko poza proste próby wyłudzenia haseł do kont bankowych. Współczesne metody obejmują wyrafinowane techniki ‘social engineering’, gdzie przestępcy wykorzystują sztuczną inteligencję do personalizacji ataków. Nie są to już masowe wysyłki generycznych wiadomości phishingowych – to precyzyjnie wycelowane ataki, wykorzystujące prawdziwe dane ofiar pozyskane z wcześniejszych wycieków lub zakupione na czarnym rynku.
Phishing pozostaje jedną z najpopularniejszych metod kradzieży danych. Według ekspertów z branży cyberbezpieczeństwa, codziennie wysyłanych jest około 3,4 miliarda fałszywych e-maili na całym świecie, z czego znaczna część trafia również do polskich użytkowników. Współczesne wiadomości phishingowe są często nie do odróżnienia od prawdziwej korespondencji banków, urzędów czy znanych firm. Wykorzystują one oficjalne logo, identyczną kolorystykę i nawet podobne adresy e-mail, różniące się jedynie drobnymi szczegółami, które łatwo przeoczyć.
Vishing, czyli oszustwa telefoniczne, stanowią kolejne zagrożenie. Przestępcy wykorzystują technologie zmiany głosu i spoofingu numerów telefonów, aby podszywać się pod pracowników banków, urzędów czy firm ubezpieczeniowych. Tworzą oni scenariusze wywołujące poczucie pilności i strachu, zmuszając ofiary do szybkich decyzji. Często informują o rzekomym błędzie w systemie, próbie włamania na konto czy konieczności natychmiastowej weryfikacji danych.
Smishing, czyli oszustwa przez SMS, również zyskuje na popularności. Fałszywe wiadomości tekstowe informują o problemach z dostawą paczki, konieczności dopłaty za przesyłkę czy pilnej aktualizacji danych. Zawarte w nich linki prowadzą do stron internetowych imitujących prawdziwe portale firm kurierskich, banków czy sklepów internetowych.
Mechanizmy wykorzystania skradzionych danych
Gdy przestępcom udaje się pozyskać dane osobowe, wykorzystują je na różne sposoby. Najczęstszym celem są próby wyłudzenia kredytów i pożyczek. Wystarczą podstawowe informacje – imię, nazwisko, numer PESEL i dane z dowodu osobistego – aby złożyć wniosek kredytowy w instytucji finansowej. Uproszczone procedury, wprowadzone dla wygody klientów, paradoksalnie ułatwiają również działalność przestępcom.
Coraz częściej skradzione dane wykorzystywane są do zakładania fałszywych działalności gospodarczych. Przestępcy rejestrują firmy na cudze nazwiska, aby następnie wyłudzać zwroty podatku VAT, składać fałszywe wnioski o dotacje unijne czy prowadzić nielegalną sprzedaż. Historia Julie-Anne Kearns pokazuje skrajny przypadek – oszuści założyli na jej dane piekarnie, mimo że, jak sama przyznaje, nie potrafi upiec nawet ciasta.
Inne popularne sposoby wykorzystania skradzionych danych to zawieranie umów z operatorami telefonicznymi na drogie telefony i usługi, wynajmowanie mieszkań czy pokoi hotelowych, wypożyczanie pojazdów, a nawet próby sprzedaży nieruchomości należących do ofiary. W niektórych przypadkach przestępcy wykorzystują cudze dane do działalności o charakterze przestępczym, co dodatkowo komplikuje sytuację prawną poszkodowanego.
Długofalowe konsekwencje dla ofiar
Skutki kradzieży tożsamości sięgają znacznie dalej niż bezpośrednie straty finansowe. Ofiary często przez lata borykają się z konsekwencjami działań przestępców. Negatywne wpisy w bazach kredytowych mogą uniemożliwić otrzymanie kredytu hipotecznego, zaciągnięcie pożyczki czy nawet podpisanie umowy z operatorem telefonicznym.
Proces udowodnienia, że dane zostały wykorzystane bez wiedzy i zgody ofiary, bywa długotrwały i skomplikowany. Każda instytucja wymaga osobnego udokumentowania całej sprawy, co oznacza wielokrotne wizyty na policji, w sądach i urzędach. Poszkodowani muszą nie tylko udowodnić swoją niewinność, ale również aktywnie monitorować wszystkie próby wykorzystania ich danych.
Konsekwencje psychologiczne również nie są bez znaczenia. Ofiary kradzieży tożsamości często doświadczają poczucia bezradności, utraty kontroli nad własnym życiem i chronicznego stresu związanego z koniecznością ciągłego czuwania nad swoimi danymi. Niektórzy, jak Julie-Anne Kearns, decydują się na radykalne kroki – zmianę wszystkich danych kontaktowych, a nawet tożsamości, aby móc normalnie funkcjonować.
Nowe technologie w służbie przestępców
Rozwój technologii przynosi nie tylko korzyści, ale również nowe zagrożenia. Sztuczna inteligencja umożliwia tworzenie coraz bardziej przekonujących fałszywych treści. Deepfaki pozwalają na generowanie fałszywych nagrań wideo i audio, które mogą być wykorzystane do uwiarygodnienia oszustów. Przestępcy mogą stworzyć nagranie, na którym rzekomo ofiara potwierdza transakcję czy udziela zgody na zaciągnięcie kredytu.
Automatyzacja procesów również ułatwia działalność przestępcom. Wykorzystują oni boty do masowego składania wniosków kredytowych, tworzenia fałszywych profili w mediach społecznościowych czy prowadzenia rozmów z potencjalnymi ofiarami. Sztuczna inteligencja pozwala na personalizację ataków na niespotykaną wcześniej skalę – każda wiadomość może być dostosowana do konkretnej osoby na podstawie dostępnych o niej informacji.
Machine learning umożliwia przestępcom analizę ogromnych baz danych osobowych w celu identyfikacji najłatwiejszych celów. Algorytmy mogą wskazać osoby o najwyższej zdolności kredytowej, najbardziej skłonne do odpowiadania na wiadomości phishingowe czy najczęściej korzystające z określonych usług online.
Sposoby ochrony i prewencji
Ochrona przed kradzieżą tożsamości wymaga wielopoziomowego podejścia. Podstawą jest świadomość zagrożeń i zrozumienie mechanizmów działania przestępców. Należy pamiętać, że żadna instytucja finansowa nie prosi o podanie danych osobowych, haseł czy kodów PIN przez e-mail, telefon czy SMS.
Kluczowe znaczenie ma zastrzeganie dokumentów w przypadku ich utraty. System Dokumenty Zastrzeżone działa całodobowo pod numerem telefonu 828 828 828 i pozwala na szybkie wyłączenie dokumentów z obiegu. Zastrzeżenie można również wykonać w dowolnej placówce bankowej, nawet jeśli nie jesteśmy klientem danego banku, lub online przez portal BIK.
Regularne monitorowanie swoich danych w Biurze Informacji Kredytowej pozwala na szybkie wykrycie prób nieautoryzowanego wykorzystania tożsamości. Alerty BIK powiadamiają o każdej próbie sprawdzenia naszej zdolności kredytowej, co może być pierwszym sygnałem ostrzegawczym o próbie wyłudzenia.
Wykorzystanie dwuskładnikowej autoryzacji (2FA) znacząco zwiększa bezpieczeństwo kont online. Najlepszym rozwiązaniem są klucze sprzętowe U2F, które jako jedyne są całkowicie odporne na ataki phishingowe. Należy również regularnie aktualizować oprogramowanie, korzystać z antywirusa i unikać łączenia się z publicznymi sieciami Wi-Fi podczas wykonywania operacji finansowych.
Rola edukacji i świadomości społecznej
Walka z kradzieżą tożsamości to nie tylko kwestia technologii, ale przede wszystkim edukacji społecznej. Wiele osób wciąż nie zdaje sobie sprawy z zagrożeń czyhających w sieci lub nie wie, jak skutecznie się przed nimi chronić. Badania pokazują, że zaledwie połowa Polaków wie, co należy zrobić w przypadku wyłudzenia danych osobowych.
Szczególnie ważna jest edukacja osób starszych, które często stanowią cel ataków ze względu na mniejsze doświadczenie w korzystaniu z technologii cyfrowych. Jednocześnie należy pamiętać, że historia Julie-Anne Kearns pokazuje, iż eksperci od cyberbezpieczeństwa również mogą paść ofiarą wyrafinowanych ataków.
Kampanie informacyjne prowadzone przez banki, instytucje państwowe i organizacje pozarządowe odgrywają kluczową rolę w zwiększaniu świadomości społecznej. System Dokumenty Zastrzeżone prowadzi nieprzerwanie od 2010 roku kampanię edukacyjną finansowaną przez banki, która znacząco przyczyniła się do zwiększenia bezpieczeństwa całego systemu finansowego.
Perspektywy rozwoju zagrożeń
Eksperci przewidują, że problem kradzieży tożsamości będzie się nasilał wraz z postępującą cyfryzacją życia. Coraz więcej usług przenosi się do internetu, co zwiększa liczbę miejsc, gdzie nasze dane mogą zostać przechwycone. Rozwój internetu rzeczy (IoT) tworzy nowe punkty podatności, a wzrastająca ilość danych osobowych gromadzonych przez różne podmioty zwiększa ryzyko ich wycieku.
Regulacje prawne próbują nadążyć za rozwojem technologii, ale często pozostają w tyle za działaniami przestępców. RODO wprowadziło ważne zasady ochrony danych osobowych, ale enforcement tych regulacji pozostawia wiele do życzenia. Potrzebne są bardziej skuteczne mechanizmy międzynarodowej współpracy w zwalczaniu cyberprzestępczości.
Rozwój sztucznej inteligencji może być zarówno zagrożeniem, jak i szansą. Z jednej strony umożliwia przestępcom tworzenie coraz bardziej wyrafinowanych ataków, z drugiej może być wykorzystana do lepszego wykrywania i blokowania prób oszustw. Systemy AI analizujące wzorce zachowań mogą automatycznie wykrywać podejrzane transakcje i blokować próby wyłudzeń.
Poniżej wideo z kampanii informacyjnej Deutche Telekom pt. „Without Consent” (Bez zgody):
„Chętnie dzielimy się zdjęciami – zarówno ze świąt, uroczystości, jak i prywatnych chwil – bezpośrednio między sobą. To piękne i nas łączy. Jednak po przejściu do sieci te dane osobowe są dostępne na całym świecie i bezterminowo. A to może mieć nieprzewidziane konsekwencje. Które z nich opisuje przykład Elli…”
Podczas przetwarzania danych wrażliwych należy zachować szczególną ostrożność i uwagę.
Przyszłość bezpieczeństwa cyfrowego
Ochrona tożsamości w erze cyfrowej będzie wymagała nie tylko lepszych technologii, ale również zmian w sposobie myślenia o bezpieczeństwie. Tradycyjny model oparty na hasłach i statycznych danych osobowych musi ustąpić miejsca dynamicznym systemom autoryzacji opartym na biometrii, zachowaniach użytkowników i kontekście działań.
Blockchain i inne technologie rozproszone mogą zapewnić lepszą kontrolę nad własnymi danymi, umożliwiając użytkownikom decydowanie o tym, kto i w jakim zakresie ma dostęp do ich informacji osobowych. Systemy tożsamości cyfrowej nowej generacji będą musiały łączyć wygodę użytkowania z najwyższym poziomem bezpieczeństwa.
Historia Julie-Anne Kearns jest przestrogą dla nas wszystkich. Pokazuje, że w świecie cyfrowym kradzież tożsamości może mieć konsekwencje równie poważne jak kradzież fizyczna, a czasem nawet bardziej dotkliwe. Paradoks, że aby odzyskać swoją tożsamość, musiała ją całkowicie zmienić, ilustruje głębię problemu, z jakim mierzymy się w XXI wieku.
Walka z kradzieżą tożsamości to zadanie dla całego społeczeństwa. Wymaga współpracy instytucji finansowych, organów ścigania, regulatorów i każdego z nas. Tylko przez edukację, ostrożność i wykorzystanie najlepszych dostępnych technologii możemy chronić to, co najważniejsze – naszą cyfrową tożsamość, która coraz częściej determinuje możliwości funkcjonowania w realnym świecie.
Źródła:
- Związek Banków Polskich – System DOKUMENTY ZASTRZEŻONE, Raport infoDOK: Rekordowa liczba udaremnionych wyłudzeń w 2024 r., 2025
- Bankier.pl – Alarmujące dane. Co pół godziny dochodzi do próby wyłudzenia kredytu, 2025
- NBP/Tysol.pl – NBP alarmuje: coraz więcej kradzieży danych osobowych i prób wyłudzenia kredytów, 2025
- Biuro Informacji Kredytowej – Wyciek danych osobowych – co robić, krok po kroku, 2024
- Money.pl – Oszuści kradnący tożsamość coraz zuchwalsi. Problem wyłudzeń kredytów przybiera na sile, 2024
- The Guardian – I’m a scam hunter who got scammed, Heather Main, 2024
- KwestiaBezpieczenstwa.pl – Co to jest phishing? Przykłady + Jak się bronić, 2025
- Portal Gov.pl – Zgłoś nieuprawnione wykorzystanie swoich danych osobowych (kradzież tożsamości)
bezpieczny internet cyfrowe bezpieczeństwo dane osobowe kradzież tożsamości lepszy internet wyłudzanie danych zagrożenia online zagrożenia z internetu zdrowie
Last modified: 12.09.2025
